Popularnym elementem ogrodów przydomowych są urządzenia wodne pełniące różnorodne funkcje. Użytkownicy hodują w nich ryby, uprawiają rośliny wodne, a także wykorzystują jako baseny pływackie. Podczas wykonywania projektu ogrodu musimy wziąć pod uwagę jaka będzie główna i zasadnicza funkcja projektowanego urządzenia wodnego. Stawy ogrodowe są warte uwagi z powodów estetycznych oraz rekreacyjnych zaś szum wody ma działanie uspokajające, niemal terapeutyczne. Nie sposób też odmówić im zasług sanitarnych gdyż wzbogacają powietrze w parę wodną, wytrącającą z niego zanieczyszczenia stałe w postaci pyłów i poprawiają mikroklimat.
Zbiorniki wodne można podzielić na naturalne i sztuczne. Pierwszy rodzaj rzadko spotyka się w ogrodach przydomowych, gdyż wymaga zasilania przez naturalne źródła, najczęściej przez przepływające strumienie i rzeczki. Wymagają urządzeń i przystosowań ułatwiających ich konserwację. Dotyczy to szczególnie stawów oraz oczek wodnych, jak powszechnie zwykło się nazywać mniejsze i płytsze stawy ogrodowe o nieregularnym kształcie i sposobów ich eksploatacji. Innych urządzeń wymagają stawy przeznaczone do hodowli ryb, innych stawy kąpielowe, jeszcze inaczej hoduje się rośliny wodne. Konserwacja zbiorników zależy od sposobu prowadzenia hodowli oraz od użytkowania, np. jeśli staw kąpielowy ma różnego rodzaju pomosty wówczas należy co jakiś czas sprawdzać ich stan techniczny. W Polsce można wybudować oczko wodne na terenie własnego ogrodu bez pozwolenia na budowę, jeśli jego powierzchnia nie przekroczy 30m2.
Przed wykonaniem projektu ogrodu, w którym umieścimy staw ogrodowy czy inny zbiornik wodny musimy wziąć pod uwagę kilka zasadniczych kwestii takich jak np. „właściwą lokalizację”, rodzaj podłoża, sąsiedztwo, powiązanie z otoczeniem, zapewnienie dopływu dostatecznej ilości wody. Łatwiej wykonuje się zbiorniki wodne na gruntach gliniastych niż na piaszczystych, co wiąże się z przepuszczalnością podłoża. Niektóre założenia nie pasują też do danego krajobrazu, np. staw nie komponuje się z sosnowym borem, tam raczej sprawdzi się źródełko lub strumień. Jeśli w sąsiedztwie wody usytuowany jest charakterystyczny budynek wówczas zbiornik powinien nawiązywać do niego stylistyką. Kolejnym elementem jest „kształt”, który powinien być zaprojektowany w zgodzie z otoczeniem. Obsadzenia również należy zaplanować tak, by współgrały ze sposobem użytkowania. Np. wokół stawu kąpielowego można posadzić trzciny, strzałki wodne, trawy ozdobne, natomiast ozdobny kamienny zbiornik z wodotryskiem bardzo dobrze będzie wyglądał obsadzony egzotycznymi liliami wodnymi. Ponadto musimy przemyśleć „głębokość” zbiornika wodnego. W części przybrzeżnej woda nie powinna być głębsza niż 40cm i głębokość powinna pogłębiać się stopniowo w formie tarasowej. Również musimy rozwiązać problem zabezpieczenia brzegów czy doprowadzenia i odprowadzenia wody.
Wykonując projekt ogrodu może w nim zaprojektować również inne założenia wodne, jak ogrody bagienne, strumienie i kaskady. Jeśli woda ma być wprawiona w ruch, zbiorniki muszą być wyposażone w pompy powierzchniowe lub zanurzeniowe. To one sprawią, że woda będzie przepływała przez strumienie, kaskady i fontanny. Przy ich doborze należy wziąć pod uwagę wielkość zbiornika oraz odpowiednią do tego sprawność pompy. Stawy ogrodowe wymagają ponadto utrzymania równowagi biologicznej i ułatwiają nam to rośliny podwodne, które natleniają wodę. Mogą one być przytwierdzone do dna jak np. moczarka kanadyjska lub pływające swobodnie jak np. rogatek. Rośliny te wiążą związki organiczne, konkurując o pokarm z glonami, które zaburzają równowagę biologiczną zbiorników wodnych. W zakres pielęgnacji tych roślin wchodzi usuwanie ich nadmiaru jesienią, ponieważ bardzo szybko się rozrastają. Są one bardzo przydatne w stawach z roślinami ziemno wodnymi.
Moim zdaniem najlepsza powierzchnia stawu wodnego powinna wynosić od 20m2 do 30m2. Może mieć kształt modernistyczny np. w kształcie kwadratu czy prostokąta i taki staw idealnie pasuje do nowoczesnej formy budynku. Zaś stawy wodne o nieregularnych kształtach brzegów powodują efekt taki, że gdziekolwiek by człowiek nie usiadł wydają się optycznie większe niż są w rzeczywistości. Dodatkowo wrażenie to potęguje częściowe przysłonięcie dalekich planów ogrodu kilkoma grupami roślin posadzonych w wodzie i na brzegach zbiornika. Te roślinne parawany nie pozwalają ogarnąć wzrokiem całego otoczenia, toteż miejsce to jest także bardziej przytulne. Projektując ogród, w którym jesteśmy zdecydowani na umieszczenie w nim zbiornika wodnego musimy koniecznie wziąć pod uwagę formę budynku i styl ogrodu. Tak jak wyżej napisałem do nowoczesnych budynków pasują proste obrysy zaś dla budynków klasycznych pasują obrysy o nieregularnych kształtach przypominające stawy występujące w naturalnym środowisku przyrody.
Nie ma stawu wodnego idealnego, czyli takiego, który spełniałby wszystkie nasze oczekiwania i nie wymagał wiele pracy. Ale jeżeli spełnimy niektóre warunki, można liczyć na to, że oczko wodne przy minimalnej obsłudze dostarczy nam wiele radości. Im staw jest większy, tam łatwiej w nim zachować równowagę biologiczną. W małym i płytkim stawie wodnym woda nagrzewa się szybko i jest słabo natleniona, co sprawia że masowo rozrastają się glony. W przypadku takiego zbiornika konieczna jest stała ingerencja człowieka. Tafla wody nie powinna być nasłoneczniona przez cały dzień, bo jej nadmierne nagrzewanie powoduje szybkie parowanie oraz gwałtowny rozwój niekorzystnych roślin. Z drugiej strony jeżeli zbiornik znajdzie się pod koronami drzew, musimy liczyć się z tym, że opadające liście będą się w wodzie rozkładać i zamulać dno. Tak więc projektując ogród najlepiej umieścić staw wodny w miejscu, w którym przez znaczną część dnia będzie panował cień.
Prace przy budowie stawu wodnego zaczyna się od wyznaczenia jego obrysu. Najwygodniej posłużyć się w tym celu linią, dzięki której łatwiej będzie można ocenić kształt i wielkość zbiornika. Następnie robi się wykop. W najgłębszym miejscu powinien mieć około 100cm-120cm. W dnie na głębokości 60cm i 30cm formuje się półki szerokości około 40cm-50cm, na których ustawia się później kosze z roślinami wodnymi. Krawędzie dna formuje się ze spadkiem, aby podłoże nie usuwało się pod naporem wody. Należy mieć pewność, że wszystkie brzegi stawu znajdują się na tym samym poziomie. Ziemię z wykopu możemy wykorzystać do formowania różnych wzniesień na naszym ogrodzie. Dno należy oczyścić z kamieni i innych zanieczyszczeń, zagęścić je dokładnie a następnie ułożyć na nim 5cm warstwę piasku. Nieckę warto wyściełać włókniną i na niej dopiero rozłożyć folię izolacyjną. Po jej rozłożeniu napełniamy staw wodą na tyle aby, folia dobrze ułożyła się w niecce. Decydującym etapem budowy stawu wodnego jest wykończenie jego brzegów. Część brzegów w przypadku prostych zbiorników umacnia się najlepiej betonowymi elementami w kształcie prostokątów czy kwadratów; zaś w przypadku zbiorników o nieregularnych kształtach brzegi formuje się kamieniami.
Oczywiście bardzo ważnym tematem przy projekcie ogrodu, w którym umieścimy staw wodny jest nasadzenie wokół niego roślinności. Rośliny są główną ozdobą oczka wodnego i jednocześnie maskują ewentualne niedoskonałości w jego wykonaniu. Przede wszystkim jednak pomagają zachować równowagę biologiczną ponieważ natleniają wodę, ocieniają ją chroniąc przed nadmiernym światłem i dają schronienie wodnym zwierzętom. Nie należy jednak sadzić zbyt wielu roślin, ponieważ jedna trzecia lustra wody powinna zostać niezarośnięta. Warto zdecydować się tylko na kilka gatunków i wówczas jest łatwiej zapanować nad całością kompozycji. Rośliny mają różne wymagania co do głębokości wody, w której rosną. Najgłębiej sadzi się grzybień biały, którego liście ocieniają dno stawu oraz podwodną roślinę wywłócznik okółkowy, który natlenia wodę. Na głębokości 60cm ustawia się pałkę wąskolistną i strzałkę wodną. Pozostałe rośliny umieszczamy w wodzie nie głębiej niż 30cm. Możemy też wrzucić do wody jedną z roślin pływających jak topian osokowaty czy osokę aloesowatą. Zanim je posadzimy musimy odczekać około dwa tygodnie od założenia oczka. Przez ten czas warunki w wodzie ustabilizują się i rosliny szybciej się przyjmą.
Projektując ogród, w którym umieszczamy staw wodny warto pomyśleć o lampach zewnętrznych umieszczonych wokół niego, które w wieczorne dni upiększą nam jego widok i nadadzą mu nostalgicznej i ciepłej aury. Oczywiście nie możemy przesadzić z ilością a skupić się na odpowiednim rozmieszczeniu światła.
